√ صنعت موز، جز چهارمین صنایع بزرگ محصولات غذایی در جهان پس از گندم، ذرت و برنج است و هرساله در حال توسعه می باشد
صنعت تجارت موز یک صنعت چند میلیارد دلاری در جهان می باشد چنانچه هرساله حدود 150 میلیون تن موز در جهان تولید، توزیع، واردات و صادرات می گردد.
واردات موز به ایران به دلیل شرایط آب و هوایی جهت تولید و برای از بین بردن فاصله بین میزان تقاضای موز و میزان عرضه این محصول انجام می گردد.
ایران یکی از برزگترین واردکنندگان موز در جهان با واردات سالانه حدود 700.000 تن موز تازه تولید شده از بسیاری از کشورهای مختلف مانند فیلیپین، هند، ترکیه و امارات متحده عربی می باشد.
میزان واردات موز به ایران در سال 1400، 602.000 تن بوده است که این میزان واردات از نظر وزنی حدود 60 درصد افزایش داشته است.
شرایط وادرات موز از نظر مجوز ثبت سفارش، شرایط واردات، تعرفه گمرکی و حقوق ورودی با تغییراتی همراه بوده است که به شرح ذیل می باشد:
√ در سال 1395 گمرک ایران طی بخشنامه ای، واردات یک کیلوگرم موز با ماخذ حقوق ورودی 5درصد به ازای صادرات 1/5 کیلوگرم سیب درختی را صادر کرد و تعرفه واردات هر کیلو موز در شرایط عادی 26درصد تعیین شد.
√ در سال 96 حقوق ورودی موز سبز به شماره تعرفه گمرکی 08031000 معادل 20 درصد تعیین شد و به ازای صادرات 1/5 کیلوگرم سیب درختی و صادرات 2 کیلوگرم پرتغال و صادرات یک کیلوگرم کشمش، حقوق ورودی یک کیلوگرم موز معادل 5% ارزش تعیین شد.
√ درسال 97 وزارت صنعت، معدن و تجارت با ارسال نامه ای به گمرک، شرایط صادرات سیب درختی از بازارچه های مرزی که شامل تسهیلات واردات موز با تعرفه 5 درصد می شود را اعلام کرد که طی آن کلیه کوتاژهای گمرکی صادرات سیب درختی سال 96 از کلیه گمرکات از جمله بازارچه های مرزی، مشمول تسهیلات واردات یک کیلوگرم موز با تعرفه 5 درصد شدند.
√ از اردیبهشت سال 99، واردات و ثبت سفارش و تامین ارز موز ممنوع اعلام شد و صرفا در ازای صادرات سیب درختی واردات موز انجام می شد.
√ در سال 1400 طبق ابلاغیه وزارت جهاد کشاورزی ثبت سفارش موز، تمدید و ترخیص محموله های موز از محل اظهارنامه های صادراتی سیب درختی که در بازه زمانی اول بهمن ماه سال 1398 تا 24 شهریور 1400 پروانه شده و چنانچه دارای تاییدیه گمرک اجرایی مبنی بر صادرات سیب درجه یک و درجه دو بودند بلامانع می شد که طبق آن به ازای صادرات 1/5 کیلوگرم سیب درختی و صادرات یک کیلوگرم کشمش و صادرات دو کیلوگرم پرتغال، حقوق ورودی یک کیلوگرم موز معادل 5درصد تعیین گردید؛ درصورتیکه محموله های صادراتی فاقد تاییدیه گمرکات اجرایی بود برای واردات موز 20 درصد حقوق ورودی دریافت می شد.
√ در نیمه شهریور سال 1401، گمرک طبق بخشنامه ای ضوابط و قوانین واردات موز را اعلام کرد، که از ابتدای سال 1401 صدور ثبت سفارش و واردات موز صرفا از محل پروانه های صادراتی سیب درختی، پرتقال و کیوی که از تاریخ آن ها بیش از یک سال نگذشته باشد امکانپذیر است.
طی این بخشنامه اعلام شد ثبت سفارش واردات موز از محل صادرات کشمش مجاز نمی باشد.
استفاده از تسهیلات تعرفه 4درصد (طی تصویب نامه 1401/02/27 هیأت وزیران) در خصوص تعدیل ماخذهای سود بازرگانی و اصلاح تعرفه ها، واردات موز منوط به صادرات یک و نیم کیلوگرم سیب درختی درجه یک و دو ( با تایید گمرک اجرایی) یا یک کیلوگرم پرتقال با رعایت فاصله زمانی میسر می باشد . و صادرات سایر انواع سیب درختی(درجه 3) مجوزی برای اخذ ثبت سفارش و ترخیص موز نمی باشد.
واردات موز از محل صادرات کیوی با پرداخت حقوق ورودی کامل مجاز می باشد.
√ واردات موز از ترکیه به ایران پس از امارات بیش ترین میزان را در منطقه خاورمیانه به خود اختصاص داده است.
ترکیه از نیمه اول قرن بیستم تولید موز را شروع کرده است، موز در ابتدا در ترکیه در مزارع باز کشت می شد و در حال حاضر اکثراً در گلخانه ها با پوشش پلاستیکی کاشت می شود.
مرسین و آنتالیا استان های پیشرو تولید موز در ترکیه می باشند.
ترکیه در سال 2018، 101 میلیون دلار موز صادر کرد و بیستمین صادرکننده بزرگ موز در جهان شد.
در سال 2021 ترکیه 90.57 میلیون دلار صادرات موز داشته است.
مقصد اصلی صادرات موز از ترکیه، کشورهای ایران، عراق، آذربایجان، قبرس و ترکمنستان می باشد
ایران با سهم 70 درصدی واردات موز از ترکیه بیش ترین میزان را در سال 2021 نسبت به سایر کشورهای واردکننده موز از ترکیه داشته است.
√ اکوادور بزرگترین صادرکننده موز در جهان است و سهم آن از تجارت جهانی موز درحال افزایش می باشد.
واردات موز از اکوادور به ایران انجام می گردد که البته به دلیل کیفیت بالای این موز و فاصله و مسافت طولانی این موز گرانتر می باشد.
تولید موز به دو عامل منابع محیط طبیعی و نیروی انسانی وابسته است و اکوادور به دلیل برخورداری از هر 2 جنبه، سیاست مناسبی برای پیشبرد اهداف توسعه صنعت موز دارد.
حمایت های دولتی همراه با عوامل محیطی مطلوب پس از جنگ جهانی دوم، اکوادور را به عنوان بزرگترین و نخستین صادرکننده موز تبدیل کرد؛ چنانچه در سال 2017، 40درصد از صادرات موز در جهان به اکوادور اختصاص داشت.
طبق آمار گمرک ایران میزان واردات موز از اکوادور در سال 1400، 34 میلیون دلار و رتبه سوم را در بین 8 کشور صادرکننده موز داشته است.
√ موز پس از انبه دومین محصول کشاورزی مهم تولیدی و صادراتی هند می باشد که نقش مهمی در اقتصاد این کشور دارد.
موز هندی دارای کیفیت و طعم فوق العاده ای است که در تمام دنیا شناخته شده می باشد
صادرات موز از هند به امارات، عربستان صعودی و سایر کشورهای حوزه خلیج فارس مانند ایران می باشد
واردات موز از هند با بیش از 11000 تن در سال پس از کشورهای فیلیپین، ترکیه، اکوادور، امارات در رتبه پنجم واردات این محصول به ایران قرار دارد.
بیش ترین صادرات موز از هند به ایران از نوع کاوندیش و سبز است.
√ صادرات موز به صورت سبز، جزء استانداردهای صنعتی بین المللی می باشد؛ به دلیل اینکه موز سبز دارای پوست سخت بوده و در برابر صدمات در طول مسیر حمل مقاوم تر می باشد.
موز در کارتن های سوراخ دار و دارای نفوذ برای تبادل اکسیژن، دی اکسید کربن، اتیلن بسته بندی می گردد.
براساس استانداردهای بین المللی معمولا هر کارتن حدود 18 کیلوگرم موز در خود جای می دهد.
محموله موز از مبدا تا مقصد باید در دمای خنک حمل و نگهداری گردد؛ دمای مطلوب برای بسته بندی و حمل موز طبق ارقام مختلف موز متفاوت می باشد اما معمولا بین 13 تا 14 درجه سانتیگراد متغیر می باشد.
√ تولید موز در ایران در استان های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، جنوب کرمان، فارس و بوشهر انجام می گردد؛
کشت موز در استان سیستان و بلوچستان به دلیل شرایط آب و هوایی گرمسیری و خاک مناسب و مغذی جز فعالیت های مهم کشاورزی می باشد؛ سیستان و بلوچستان 99/8 درصد از تولید موز کشور را به خود اختصاص داده است.
در سال 1401، استان سیستان و بلوچستان با 4835 هکتار بیش ترین سطح زیر کشت موز را دارد، 22.3 هکتار از سطح زیر کشت در کرمان، 12 هکتار در فارس، 10 هکتار در هرمزگان، 2.3 هکتار در بوشهر به کشت موز اختصاص دارد.
طبق آمار وزارت جهاد کشاورزی، تولید موز در سال 1400 ، 92947 تن بوده است
تولید موز در سال 1401 افزایش یافته و به 130165 تن در سال جاری رسیده است.
موز تولید شده به بازارهای محلی و سراسری ارسال می گردد که به دلیل کمبود تولید در مقابل تقاضا، بخش زیادی از این میوه استوایی از کشورهای ترکیه، فیلیپین، اکوادور، امارات و هند وارد می گردد.
√ بخشنامه شماره 98/95/56106 مورخه 95/03/26 درخصوص واردات موز در قبال صادرات سیب درختی
بخشنامه شماره 96/926468 مورخه 96/08/30 در خصوص واردات موز در قبال صادرات سیب درختی، صادرات پرتقال، صادرات کشمش و کاهش حقوق ورودی تعرفه 08031000 موز سبز از 26 درصد به 20 درصد
بخشنامه شماره 97/502/3988 مورخه 97/7/25 در خصوص واردات موز در قبال صادرات سیب از بازارچه های مرزی
بخشنامه 99/1481771 مورخه 99/12/01 در خصوص ممنوعیت ثبت سفارش و تامین ارز واردات موز و مجاز بودن واردات موز صرفا درقبال صادرات سیب درختی
بخشنامه شماره 1400/1489866 سال 1400/11/02 در خصوص واردات موز در قبال سیب صادراتی درجه یک و دو و همچنین لزوم استفاده از پروانه های صادراتی مستهلک نشده و در بازه زمانی مشخص
بخشنامه شماره 1401/850687 سال 1401/06/15 درخصوص واردات موز در قبال صاردات سیب درختی، پرتقال، کشمش و کیوی و مدت زمان مجاز پروانه های صادراتی
√ مهم ترین مسئله و چالش درباره واردات موز، واردات موز در مقابل صادرات سیب می باشد که از سال 95 طی بخشنامه ابلاغ گردید که طی آن به ازای صادرات هر 1/5 کیلوگرم سیب درختی درجه 1و2 ، یک کیلوگرم موز با تعرفه گمرکی 4درصد ثبت سفارش و واردات می گردد. نکته مهم در رابطه با واردات موز در قبال صادرات سیب این می باشد که صاحب پروانه صادراتی با صاحب پروانه وارداتی باید یکی باشد درغیر اینصورت به هیچ وجه مجوز واردات موز صادر نخواهد شد.
√ تعرفه واردات موز و اچ اس کد واردات موز سبز 08031000 می باشد که حقوق ورودی آن در صورت واردات عادی در سال 1401 به 10 درصد و درصورت واردات در قبال صادرات سیب درختی به 4 درصد کاهش یافت و در گروه کالایی 26 و مجاز جهت واردات قرار دارد.
تعرفه گمرکی موز تازه و خشک کرده 15 درصد و در گروه کالایی 27 قرار گرفته که واردات آن تا اطلاع ثانوی ممنوع می باشد.
√ طبق آمار گمرک ایران، ترکیه رتبه نخست مبدا واردات موز به ایران را نسبت به سایر کشورها دارد و اغلب محموله های موز وارداتی به ایران از مبدا گمرک مرسین ترکیه ارسال شده و در گمرک مرزی بازرگان ترخیص می گردند که در حدود 51 درصد کل محموله های موز وارداتی به کشور می باشد که در مقصد گمرک بازرگان ترخیص و عملیات گمرکی انجام می گردد.
تلاش کاران ترخیص بار بازرگان به واسطه تلاش و تجربه در طول سال های متمادی، موزهای وارداتی از مبدا ترکیه را در گمرک بازرگان در کوتاهترین زمان ممکن ترخیص و به مقاصد مورد نظر صاحبان کالا ارسال و تحویل می نماید.
